غذا كه خوردید گیرنده های معده دستوراتی به مغز برای سیری شما صادر می كند. این حس برای رسیدن از معده به مغزتان نیم ساعت وقت نیاز دارد. حال اگر حلق شما باز شده و یك پاتیل آش یكباره درون آن ریخته شود، شما به خاطر ندادن این وقت، همواره گرسنه خواهید ماند. باور می كنید كه قوی ترین عضله بدن شما در دهانتان باشد؟ عضله ای كه فك پائینی را در محل بناگوش به جمجمه وصل می كند، همان كه پزشكان به آن «ماضغه» می گویند. این عضله كم حجم ترین اما پرقدرت ترین عضله بدن انسان است و این به خاطر مسئولیت مهمی است كه زبان شما باید برای هرچه بهتر هضم شدن غذا در معده، برعهده بگیرد.
پزشكان و متخصصان تغذیه می گویند اگر قرار بود با این شرایطی كه در بدن برای هضم بهتر غذا فراهم شده است، غذا نجویده خورده شود، معده انسان نیز همانند سنگدان درست می شد تا همانند آسیاب غذا را برای ما هضم كند. غذا از دهان وارد بافتی نرم و لطیف با پرزهای شكننده می شود، حال آیا صلاح است دندان های به این محكمی را از مسیر خرد كردن غذا خارج كرده و این وظیفه را برعهده معده ای بگذاریم كه به راحتی آماده زخم و سوراخ شدن است؟
آداب صحیح غذا خوردن نكات اساسی دارد كه متأسفانه درصد بسیار كمی از افراد جامعه به آن اهمیت می دهند.
دكتر «ناصر كلانتری»، رئیس مركز توسعه و هماهنگی تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و درمان در گفت وگو با خبرنگار «ایران» درباره مهم ترین اصولی كه باید در هنگام غذا خوردن رعایت شود، می گوید: «تا وقتی كاملاً گرسنه نشده اید، غذا نخورید و قبل از غذا خوردن حتماً دست و روی خود را بشویید. همچنین در هنگام غذا خوردن حتماً نوعی آرامش و سكون برای خود فراهم كنید، عجله زیاد، گوش دادن به اخبار، تلویزیون، صداهای ناهنجار و تمامی عواملی كه سبب افزایش استرس محیط می شود، در هنگام خوردن غذا معده را تحریك می كند».
● ۳۲ بار بجوید
دكتر كلانتری با بیان این كه باید غذا به آهستگی خورده شود، تأكید می كند: «همان طور كه در بعضی روایات و منابع فقهی آمده است، یك لقمه باید ۱۶ بار سمت راست و ۱۶ بار سمت چپ دهان و در اصل ۳۲ بار جویده شود به نحوی كه محصول نهایی در دهان كاملاً خرد، نرم و سیال شده و با كمترین حركت دهان و حلق به سمت معده هدایت شود. بنابراین اگر افراد در ۳۲ بار جویدن غذا و حتی بیشتر از آن تا ۴۰ بار تنبلی كنند حداقل می توانند به نرم و سیال بودن لقمه توجه داشته باشند».
وی توضیح می دهد: «جویدن، هضم و جذب غذای كاملاً مخلوط شده را در معده آسان كرده و آن را دچار عارضه نمی كند. به علاوه با جویدن به نوعی به كنترل مركز اشتهای بدن خود كمك و در نتیجه از زیاده خواری و چاق شدن جلوگیری كرده ایم. سریع غذا خوردن سبب می شود حس سیری از معده به محل اشتها در مغز نرسد و به اصطلاح معده بزرگ شود اما با آرام خوردن غذا این حس تحریك شده و از چاقی به علت پرخوری نیز جلوگیری می شود».
وی نخوردن مایعات و نوشیدنی در میان غذا را از آداب صحیح غذا خوردن می داند و می افزاید: «نباید به معده اجازه داد تا در لابه لای غذا مایعی نامتجانس با غذا را احساس كند. افرادی كه در میان غذا مایعات می نوشند دچار سوءهاضمه می شوند. همچنین باید به آنچه می خوریم توجه كنیم. غذاهای متعدد و از انواع مختلف را نباید وارد بدن كرد، تنوع تركیبات مختلف غذا، هضم آن را در معده دچار اختلال می كند. قبل از غذا نیز می توان از خوردنی های سهل الهضم تر همانند آش و سوپ ساده استفاده و معده را آماده كرد».
● جا برای نفس كشیدن هم بگذارید
دكتر كلانتری می گوید: «باید در حدی خورد كه جا برای حركات معده باقی بماند. بنابراین قبل از آن كه كاملاً به احساس تركیدگی برسید، باید جایی برای نفس كشیدن خود بگذارید چرا كه افرادی كه این اصل مهم را رعایت نمی كنند، بدنشان زودتر پیر می شود. بعد از غذا نیز باید اندكی پیاده روی داشت و پس از آن استراحت كرد. البته اگر امكان خوابیدن پس از غذا به مدت نیم ساعت فراهم باشد بسیار خوب خواهد بود. در بعضی كشورها پس از غذا برای بالا رفتن بازده كاری افراد زمانی به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به استراحت اختصاص یافته است».
به گفته وی با خوردن غذا تمام خون بدن به سمت سیستم گوارشی و شكم هجوم آورده و خودبه خود، خون كمتری به عضلات دست، پا، مغز و... می رسد و گاهی كه بعد از غذا دچار بی حالی می شوید به همین علت است. پس بهتر است با استراحت كردن و نشستن در یك جا پس از خوردن غذا، به بدن خود برای هضم بهتر غذا كمك كنید.
وی خوردن آب را پس از غذا مناسب دانسته و توصیه می كند: «كسانی كه چاق و دارای اشتهای زیادی هستند می توانند قبل از غذا آب بخورند و برای مابقی افراد تنها خوردن آب روی غذا و به عبارتی بعد از غذا توصیه می شود».
● ذكر بسم الله
دكتر «سیدمحمد جزایری»، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این زمینه با تأكید بر این كه نحوه برخورد با غذا هنگامی كه وارد دهان می شود از اهمیت بسیاری برخوردار است، می گوید: «آداب غذا خوردن در اسلام با شستن دست ها شروع می شود چرا كه رعایت نكردن این امر یكی از مهم ترین راه های ورود میكروب به دهان است. همچنین ذكر كلمه بسم الله هنگام غذا خوردن ضرورت تشكر از منعم هنگام غذا خوردن است و در طول صرف غذا نیز باید از عصبانیت، استرس، غم و ناراحتی دوری كرد چرا كه این موضوع باعث هضم نشدن غذا، احساس نفخ و ترشی معده می شود».
وی می افزاید: «بهترین وضع خوردن غذا در حالتی است كه نشسته باشید و هیچ فشاری به شكم خود وارد نكنید. این امر به معده اجازه باز شدن می دهد. در حین خوردن نیز از حرف زدن پرهیز كنید چون با حرف زدن حین غذا خوردن مقداری هوا می بلعید و این هوا وارد معده شما شده و آن را باد و مقداری از فضایی كه غذا باید بگیرد اشغال می كند. نوشیدن مایعات سرد و بخصوص نوشابه های گازدار در حین خوردن غذا بسیار مضر است. این كار اسید كلریك معده را رقیق كرده و تأثیر آن را كاهش می دهد».
دكتر جزایری با بیان این كه باید غذا در دهان چرخانده شود، می افزاید: «نباید به یك طرف فك فشار آورد چون دندان های آن سمت دچار آسیب و پوسیدگی می شود. همچنین اگر عادت به خوردن غذا در ساعتی خاص دارید، سعی كنید این ساعت را تغییر ندهید چون ترشحات معده با گذشت از ساعت مقرر بر آن اثر سوء می گذارد».
● مشكلات گوارشی، علت ۷۰ درصد مراجعات به بیمارستان ها
دكتر كلانتری با اعلام این كه ۷۰ درصد مراجعات به بیمارستان ها و كلینیك ها به دلیل مشكلات گوارشی است، می گوید: «سوء تغذیه و بیماری های معده ای و روده ای نخستین مشكل رعایت نكردن شیوه های صحیح خوردن غذاست كه متأسفانه شیوع این بیماری ها در كشور بالاست. سوء هاضمه همچنین موجب زخم معده و اثنی عشر، تخریب حفره های دهانی و اختلال در كاركرد آن می شود. اصولاً افرادی كه بد غذا می خورند دندان های درستی نداشته و فك آنها كوچك است به علاوه مادرانی كه پس از یكسالگی غذای فرزند خود را له می كنند، از كامل شدن حفره دهانی و حلق او جلوگیری می كنند و این افراد تا پایان عمر اختلال خوردن دارند. آنان در آناتومی بدن و جذب غذا نیز دچار مشكل می شوند».
به گفته وی افرادی كه كمتر سبزیجات و میوه می خورند، بیشتر دچار بیماری می شوند به علاوه ابتلای آنها به سرطان های دستگاه گوارش بخصوص سرطان كلون بسیار بالاست. این افراد دچار یبوست های همیشگی هستند. افراد پرخور همواره دچار عارضه در دستگاه گوارش خود هستند. همواره پانكراس آنها در حال كار كردن است و احتمال تخریب آن بالاست. پانكراتیك ناشی از سورچرانی، درد ناگهانی و وحشتناكی است كه بیشتر افراد پرخور همواره در قسمت فوقانی سمت چپ بدن خود احساس می كنند.
دكتر كلانتری با توصیه به این كه باید روزی ۳ وعده غذا و ۲ میان وعده خورد، می گوید: «صبحانه را كامل ترین وعده غذایی قرار دهید، ناهار را كمتر از صبحانه و بیشتر از شام بخورید و شام را بسیار كم و ۲ ساعت قبل از خواب بخورید.
از خوردن غذاهای یك مدل پرهیز و هنگام تهیه و نگهداری غذا به سلامت خود توجه داشته باشید».
دكتر سیدمحمد جزایری نیز پرخوری را از جمله آسیب های كنونی كه جامعه با آن درگیر است خوانده و می گوید: «چاقی های مبتلا به جامعه كنونی، جدای از موارد ارثی آن، ناشی از پرخوری و مصرف بیش از حد غذاهای چرب است. این رژیم نامناسب، انواع سكته های قلبی، آسم، كمردرد، آرتروز و بیماری های گروهی همچون دیابت را به دنبال خواهد داشت».
به گفته وی چون فرهنگ های غرب بر فرهنگ جامعه تأثیر بسیاری گذاشته، متأسفانه فرهنگ غذایی جامعه تغییر یافته و این خطر بزرگی برای نسل جوان است. اكنون انواع چیپس و پفك جایگزین تنقلاتی چون گندم، نخود، كشمش، گردو و توت خشك شده و حتی بچه های روستا نیز به سمت فست فودها (fast food) گرایش پیدا كرده اند. بنابراین به منظور حفظ سلامت افراد باید هرچه سریع تر برای اصلاح این شیوه تدبیری اندیشید.
روزنامه ایران
