بسياري از پدر و مادرها نگران پديده اي در فرزندان شان هستند به نام بلوغ زودرس و اين که مي خواهند بدانند با اين پديده چگونه بايد برخورد علمي و درست داشته باشند.
ظاهر شدن علائم بلوغ از نظر فيزيکي و هورموني در دختران قبل از 8 سالگي و در پسران قبل از 9 سالگي، بلوغ زودرس ناميده مي شود.
ابتدا اين کودکان بلندتر از هم سن هاي خود هستند ولي به دليل بلوغ زودرس، در نهايت قد کوتاه تري در بلوغ خواهند داشت.
طبق آزمايش ها و تحقيقات انجام شده، هم در مورد پسران و هم در مورد دختران، چاقي و بلوغ جنسي در ارتباط با يکديگر هستند، اما اين وابستگي و ارتباط با يکديگر متفاوت است؛ از اين لحاظ که در دختران ارتباط مثبت و در پسران ارتباطي منفي بين اين دو وجود دارد؛ به اين معني که دختران با بلوغ جنسي زودرس، چاق تر از حد معمول اما پسران مبتلا به بلوغ زودرس، لاغرتر از حد معمول هستند. در هر دو مورد، به محض مشاهده ي چاقي يا لاغري غير عادي، بايد آزمايش ها و ملاحظات مربوط به بلوغ زودرس را انجام داد.
بلوغ زودرس از 2 جنبه اهميت زيادي دارد؛
جنبه اول، علت ايجاد کننده است که پزشک متخصص با انجام آزمايش هاي لازم و پيگيري هاي منظم و دقيق کودک، طي مدت طولاني به دنبال علت ايجاد آن مي گردد.
جنبه دوم اثر بلوغ زودرس بر رشد قدي و رواني کودک است. کودکان در مقابل استرس هاي زمان جواني قرار مي گيرند و نمي دانند چه کار بايد بکنند. آن ها از نظر جسمي تظاهرات بلوغ را دارند ولي تجربه کافي ندارند. دختران با ظاهر شدن علائم پريود، ممکن است دچار وحشت و مشکلات روحي شوند.
برخي از خانواده ها به اشتباه بلوغ تدريجي فرزندان را، بلوغ زودرس تصور مي کنند. متخصصان معتقدند که هر چند والدين بايد نسبت به تغييرات جسمي و روحي فرزندان دقت کنند اما هر تغييري را نشانه بلوغ زودرس قلمداد نکرده و نگران نباشند.
دکتر مريم رزاقي آذر، متخصص غدد کودکان با اشاره به اين که بلوغ زودرس ممکن است باعث کوتاه قدي شود، گفت: بلوغ زودرس به مواردي گفته مي شود که تمام علائم اوليه و ثانويه بلوغ در دختران قبل از 9 سالگي و در پسران قبل از 15 سالگي ظاهر شود و بروز يک يا 2 تغيير، نشانه اين نوع بلوغ در فرزندان نيست.
وي در مورد علل ايجاد بلوغ زودرس توضيح داد: 80 درصد از موارد بلوغ زودرس فرزندان، به علل نامعلوم ايجاد مي شود و تلاش در جهت يافتن علت زمينه اي بي ثمر است اما در بروز 20 درصد موارد عللي همچون اختلالات ژنتيک و اختلال غدد مترشحه داخلي(تيروئيد، غدد جنسي، فوق کليوي و هيپوفيز) نقش دارند.
به گفته ي وي، بهترين راه تشخيص نوع بلوغ و درمان بلوغ زودرس فرزندان، مراجعه هر ساله به پزشک متخصص غدد کودکان است چرا که بعد از معاينه باليني در صورت تشخيص بلوغ زودرس و علل آن، انجام درمان هاي به موقع مي تواند از روند آن پيشگيري کند.
آيا درمان بلوغ زودرس لازم است؟
هنگامي که بلوغ در سنين پايين شروع شود، رشد قدي کودکان بيشتر مي شود و به نسبت کودکان هم سن خود، قد بلندتري خواهند داشت ولي پس از 2 يا 3 سال رشد قدي متوقف مي شود و آن ها در نهايت، بزرگسالان کوتاه قدي خواهند شد. از نظر شکل فيزيکي و ظاهري بدن نيز ممکن است مشکلاتي ديده شود. به علاوه، از نظر رواني نيز اين کودکان دچار مشکلات زيادي خواهند شد.
رشد سينه ها يا ايجاد قاعدگي در دختران کم سن يا رويش موهاي صورت و کلفتي صدا در پسران کم سن در مقايسه با ساير همسالان خود، باعث بروز اضطراب شديد در اين کودکان و والدين آن ها مي شود. بنابراين درمان بايد بسيار زود شروع شود (قبل از سن استخواني 12 سال براي دختران و 13 سال براي پسران). درصورت موفقيت، پزشک درمان را تا رسيدن کودک به سن طبيعي بلوغ ادامه مي دهد و سپس قطع مي کند تا بلوغ به طور طبيعي و در سن طبيعي پيش رود.
عوامل ايجاد کننده
بلوغ زودرس در دختران، 5 برابر شايع تر از پسرها است. در بعضي دخترها، علت خاصي براي بلوغ زودرس ديده نمي شود و بيشتر جنبه خانوادگي دارد و در ساير افراد خانواده (مادر يا خواهران وي) نيز چنين حالتي ديده مي شود ولي در مواردي بيماري هاي مهم دستگاه عصبي مرکزي مثل تومورهاي مختلف، عفونت و التهاب مغز يا ضربه به جمجمه مي تواند اين حالت را ايجاد کند.
گاهي کيست هاي تخمداني با توليد هورمون هاي جنسي زنانه باعث بلوغ زودرس مي شوند. در پسرها بيماري هاي زمينه اي مثل تومورهاي سيستم عصبي مرکزي، بيشتر شايع است. لذا در اين کودکان(پسر يا دختر) بررسي مغز با M.R.I حتماً انجام مي شود.
سونوگرافي از تخمدان ها و شکم و بررسي آزمايشگاهي هورمون هاي مختلف و تعيين سن استخواني نيز اغلب انجام مي شود. در صورت طبيعي بودن معاينات و آزمايش ها، حتماً بايد هر 6 ماه يک بار از سوي پزشک بررسي انجام شود.
علائم و تظاهرات
در دختران، علائم ابتدا با بزرگ شدن سينه ها به شکل يک طرفه يا دو طرفه ظاهر مي شود و بعد از آن موهاي زهار و زير بغل ديده مي شود و پريود شدن در مرحله انتهايي است. جوش نيز در صورت اين کودکان ديده مي شود. در پسران نخستين علامت، بزرگ شدن بيضه و سپس بلوغ ديگر اجزاي اندام تناسلي است. صداي اين کودکان ضخيم و موهاي صورت، زودتر از زمان معمول آن ظاهر مي شود.
در واقع، آگاهي والدين از نشانه هاي بلوغ زودرس و مراجعه زود و به موقع، موفقيت درمان را به دنبال دارد. نکته مهم اين است که هوش اين کودکان طبيعي و حتي در مواردي بالاتر از کودکان هم سن خودشان است ولي به دليل تغييرات ظاهري و نيز تأثير هورمون ها، ممکن است دچار اختلالات رفتاري، حالت هاي تهاجمي و حتي افسردگي شوند.
والدين بايد با ايجاد يک رابطه صادقانه و دوستانه با دختر يا پسر مبتلاي خود، براي او توضيح دهند که پيدايش اين تغييرات در چه سني طبيعي است و حالا که در او به صورت زودرس ايجاد شده، چه مراقبت ها و درمان هايي ضروري است. ارتباط والدين با مربيان و معلمان آموزشي آن ها، در برقراري ارتباط دوستانه اين کودکان با هم سن و سال هاي خود بسيار حياتي است.
در محيط مدرسه است که بي توجهي به شرايط جسمي و روحي اين کودکان باعث بروز مشکلات رواني جدي مي شود و بنابراين معلمان آگاه و دلسوز در برقراري ارتباط طبيعي بين اين کودکان و همکلاسي هاي شان نقش کليدي دارند.
در برخي موارد، روش هاي جراحي براي درمان توده هايي که در مغز به صورت نابجا، هورمون ترشح مي کنند، استفاده مي شود.
مريم غفاري - همشهري
