تا به حال درباره عادت‌هاي غذايي گروه‌هاي سني انديشيده‌ايد؟ تغذيه در هر گروه سني با توجه به نياز و شيوه زندگي متفاوت است. به طور مثال، خوردن مواد غذايي كه انرژي فراواني دارند براي كسي كه سني از وي گذشته، چندان ضروري نيست در صورتي كه يك جوان بايد هر روز در ميان وعده‌هاي خود حتي يك بار هم شده، از مواد غذايي پر انرژي استفاده كند.
اغلب در غذاي افراد سالخورده تنوع و عطر و طعم هاي مختلف ديده نمي‌شود در حالي كه در غذاي جوانان نكته بسيار مهم، گوناگوني است كه تمامي اين موارد به شيوه زندگي اين دو گروه سني و قرار داشتن آنها در شرايط خاص زندگي‌شان بستگي دارد. همان‌طور كه ما پير مي‌شويم بدن ما نيز از نظر ذخاير و نيازهاي غذايي با سال‌هاي گذشته خود فرق كرده و همين موضوع موجب مي‌شود تا لزوم تغيير در رژيم غذايي به شدت احساس شود، به طوري كه متخصصان تغذيه هرم غذايي خاصي را براي اين گروه سني در نظر گرفته‌اند. تا به حال، به فكر اينكه در رژيم غذايي‌تان تغييراتي هر چند كوچك بدهيد، افتاده‌ايد؟
هرم غذايي پدربزرگ ها
همان‌طور كه قبلاً هم گفتيم، لزوم اين تغيير آنقدر زياد است كه هرم مخصوص اين گروه سني در نظر گرفته شده است. يك قسمت بسيار مهم در اين هرم بخش پايه و اوليه آن است و آن اينكه اهميت حفظ آب بدن را هنگامي كه پيرتر مي‌شويم نبايد ناديده گرفت. از فوايد خوردن 8 ليوان آب در روز مي توان به افزايش انرژي، كم‌شدن مشكلات جويدن، تنظيم شدن درجه حرارت بدن و كاهش يبوست اشاره كرد. هرم غذايي افراد مسن همچنين نياز به غذاهايي از گروه شير و ماست دارد. اين مواد غذايي در حفظ سلامت استخوان ها نقش اصلي را ايفا مي‌كند. همچنين نياز به كلسيم، ويتامين D و 12B با بالا رفتن سن بيشتر مي‌شود كه با خوردن اين گروه غذايي تا حدودي مي‌توان نيازها را تأمين كرد. اگرچه اين مواد مي‌تواند با انتخاب درست مواد غذايي تامين شوند اما گاهي اوقات بعضي از افراد مسن نيازمند دريافت اين مواد به شكل مكمل‌هاي غذايي هستند تا ميزان ويتامين‌ها و مواد معدني را به بدن خود برسانند اما اين موضوع بايد كاملاً زير نظر يك پزشك قرار گيرد.
مشكلات تغذيه پيري
دوران ميانسالي و پيري مي‌تواند مشكلاتي را در رابطه با تغذيه خوب و سالم براي شما ايجاد كند. بعضي از درمان‌هاي دارويي در اين دوران امكان دارد تعادل غذايي بدن را بر هم بزنند و يا اشتها را كم كنند. قدرت چشيدن و يا بوييدن غذا و يا احساس تشنگي در اين دوران كم مي‌شوند. مشكلات مربوط به دندان ها ممكن است توانايي جويدن غذا ها را محدود كنند.
سلامت رواني، ميزان هوشياري و زوال عقلي و بيماري‌هاي حاد ممكن است عادات غذايي‌تان را تهديد كنند. به علاوه، زندگي كردن با يك درآمد ثابت و يا كم مي‌تواند بر روي توانايي و قدرت خريد و تهيه مواد غذايي در راستاي حفظ يك برنامه غذايي سالم در دوران پيري تاثير به سزايي داشته و بالاخره مشكلات هضم غذا و ضعف در شيره معده (اسيد معده) مي‌تواند افراد مسن و پير را در معرض مسموميت‌هاي جدي قرار دهد.
چه نيازمنديم؟
با افزايش سن، ميزان نياز به انرژي كم كم كاهش پيدا مي‌كند كه مي‌تواند به دليل كاهش فعاليت جسمي، كاهش توده عضلاني و فعال بدن باشد. در صورت دريافت مازاد بر نياز انرژي مشكلات و عوارضي مانند چاقي، فشارخون، بيماري‌هاي قلبي عروقي براي اين گروه سني ايجاد مي‌شود. حتماً مي‌پرسيد به چه مقدار انرژي در روز نيازمنديم؟ بايد بگوييم كه ميزان نياز به انرژي براي هر سالمند متفاوت بوده و براساس وزن، قد، شرايط فيزيكي و سلامتي وي محاسبه مي‌شود. پس بهتر است با يك متخصص تغذيه در اين رابطه مشورت كنيد.
با افزايش سن علاوه بر كاهش توده عضلاني، ذخيره پروتئيني بدن نيز كم مي‌شود و ميزان نياز به پروتئين با افزايش سن نه تنها كاهش نيافته بلكه ثابت مانده و يا حتي بيشتر هم مي‌شود، به ويژه در صورت ابتلا به بيماري‌ها و يا عفونت‌ها كه اين مسأله بسيار اهميت پيدا مي‌كند به اين دليل توصيه مي‌شود 14 تا 16 درصد از انرژي دريافتي روزانه سالمندان از پروتئين‌ها به ويژه پروتئين‌هاي با كيفيت بالا(نظير تخم مرغ البته از نوع امگا 3 دار آن، گوشت ماهي و مرغ) تامين شود.
در ضمن، اغلب سالمندان علاقه زيادي به مصرف مكمل‌هاي ويتاميني دارند كه بايد به اين مسأله توجه شده و از مصرف بيش از حد نياز اين مكمل‌ها خودداري شود. در مورد ويتامين‌هاي محلول در آب، معمولا كمبودي در سالمندان ديده نمي‌شود. مگر در سالمندان الكلي كه كمبود ويتامين1B مي‌تواند وجود داشته باشد و يا سالمنداني كه دچار سوء‌تغذيه هستند. همچنين ممكن است بعضي از سالمندان به علت مشكلات دندان و يا مشكلات گوارشي از خوردن سبزي‌ها و ميوه‌‌ها پرهيز كنند درحالي كه اين منابع غذايي تامين كننده ويتامين C هستند و يا مصرف زياد آنتي‌بيوتيك‌ها مي‌تواند در سالمندان كمبود ويتامين K را ايجاد كند. كمبود ويتامين D نيزممكن است در سالمندان به ويژه آنهايي كه از نور آفتاب دور هستند به وجود آيد. در مورد مواد معدني بايد گفت با رعايت يك برنامه غذايي صحيح مي‌توان مواد معدني مورد نياز سالمندان را تا حد زيادي تامين كرد. فقط بايد به ميزان كلسيم دريافتي كه معمولا مقدار مصرف آن در سالمندان به ميزان توصيه شده نمي‌رسد، توجه شود. عوامل متعددي در كمبود كلسيم در سالمندان نقش دارند. از جمله ميزان جذب روده‌اي كلسيم، كار كليه‌ها، متابوليسم استخوان‌ها، اثرات متقابل مواد مغذي بر يكديگر و بر داروها، كم‌تحركي و مصرف نكردن كافي لبنيات به دليل تحمل نكردن به لاكتوز. در صورتي كه شير و لبنيات به مقدار كافي مصرف نشود ممكن است نياز به مصرف مكمل كلسيم باشد كه البته تشخيص آن بايد توسط پزشك و يا متخصص تغذيه صورت گيرد.
چند توصيه كليدي
با خواندن اين مطالب به نكات زيادي درباره خود پي برديد اما با به كارگيري اين نكات مي‌توانيد از لحظه لحظه دوران پيري‌تان نيز لذت ببريد حتي از خوردن غذا.
اولين نكته ساده‌اي كه بايد رعايت كنيد آن است كه طوري غذا را براي خود سرو كنيد كه مورد علاقه‌تان باشد و در مكان مناسبي كه در آنجا راحت هستيد و آن را دوست داريد، هميشه غذا بخوريد.
در ضمن، در صورت وجود بي‌خوابي و يا كم خوابي بايد از چاي و قهوه پيش از خواب خودداري شود. در كم‌خوابي، مصرف يك ليوان شير گرم پيش از خواب بسيار مؤثر است. در صورت تمايل به مصرف يك غذاي كامل، بايد وعده سنگين‌تر را براي ناهار تهيه كنيد. افزايش تعداد وعده‌هاي غذايي و كاهش حجم غذا در هر وعده ها از مهم‌ترين نكاتي است كه بايد در تغذيه سالمندان به آن توجه شود.
در سالمنداني كه به دليل داشتن دندان‌هاي مصنوعي قادر به جويدن غذا نيستند، غذاهاي زير توصيه مي‌شود: برنج نرم به صورت كته، گوشت‌هاي نازك قيمه اي آب پز و نرم، سيب زميني پخته و پوره شده، سبزي‌هاي پخته و پوره شده، آبميوه، نان‌هاي نرم و مكمل دار، مرغ پخته و آب آن، تخم مرغ پخته، شير، ماست و پنير.
نكته اي را كه اطرافيان افراد مسن بايد در نظر داشته باشند آن است كه براي جلوگيري از مشكلات عاطفي و احساسي در سالمندان، بهتر است به عادات غذايي آن ها احترام بگذاريم و هر نوع تغيير با ملايمت و به شكلي دوستانه ايجاد شود. بهتر است اين گروه سني از خوردن برخي از مواد غذايي دوري كنند. غذاهايي نظير غذاهاي چرب سرخ شده، سس ها، تخم مرغ نيمرو، سبزي‌هاي نفاخ، پياز، پيازچه، تربچه، شلغم، كلم، هندوانه، خربزه و گاهي لپه و لوبيا.
برخي از سالمندان ممكن است مبتلا به فشارخون بالا باشند. در اين موارد، رژيم غذايي كم سديم و در صورت نياز كاهش وزن پيشنهاد مي‌شود.
براي متنوع كردن برنامه غذايي مي‌توان در تهيه انواع فرني و پوره به جاي آرد گندم از جو سياه، ارزن، ذرت و جو استفاده كرد.
سيب به دليل داشتن پكتين زياد باعث كاهش چربي و كلسترول مي شود، بنابراين بهتر است روزانه يك تا دو عدد سيب در ميان انواع ميوه هايي كه اين گروه سني بايد ميل كنند وجود داشته باشد.
منبع روزنامه سلامت-زهرا محمدي
